Obecnie nieistniejący, najstarszy wieluński kościół parafialny, pw. św. Michała Archanioła, zbudowany zapewne pod koniec XIII w. lub na pocz. XIV, być może na miejscu wcześniejszej, drewnianej świątyni. Pierwsza wzmianka pisana o nim pochodzi 1308 r. Świątynia była wielokrotnie rozbudowywana, po raz pierwszy zapewne po wielkim pożarze miasta w 1335 r. za czasów Kazimierza Wielkiego lub Władysława Opolczyka. W l. 1419-20 została podniesiony do rangi kolegiaty przez prymasa Mikołaja Trąbę, którą przejął wraz z drugim wezwaniem - Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny - od kościoła w Rudzie (p. Zabytki > Ruda > Kościół św. Wojciecha). Najpewniej wtedy również po raz kolejny rozbudowano kościół o dwie nawy boczne, niższe od głównej, tworząc świątynię o układzie pseudobazyliki. Kolejne przebudowy miały miejsce w XVI, XVII (kaplice Radoszewskich i Olszowskich) i XVIII w. Jedną z nich upamiętniała tablica z 1521 r. znajdująca się obecnie w kościele św. Józefa. Związane to było często z pożarami niszczącymi kościół - w 1469 r. 28. czerwca 1631 r., 10. kwietnia 1644 r. i w czasie potopu szwedzkiego w 1656 r. Kolejne miały miejsce 18. marca 1791 i 3. września 1795 r.
W latach Rzeczypospolitej szlacheckiej kolegiata pełniła ważną rolę w życiu nie tylko religijnym, ale i politycznym mieszkańców ziemi wieluńskiej. Odbywały się tu sejmiki ziemskie, arcybiskup Mikołaj Trąba zwołał tu synod duchowieństwa w 1416 r., Władysław Jagiełło wydał edykt wieluński przeciwko husytom w 1424 r., a w 1791 r. uroczyście zaprzysiężono Konstytucję 3. maja. W XV w. jeden z ołtarzy ufundował Jan Długosz, którego rodzice, Jan i Beata (właściciele pobliskiej wsi Niedzielsko, p. Historia > Niedzielsko) pochowani zostali w krypcie pod posadzką świątyni). Już w XVI w. kościół był uważany za jeden z bogatszych w Polsce. Kolegiata posiadała wiele dóbr ziemskich w okolicy, tu znajdowały się liczne tablice nagrobne i krypty przedstawicieli szlachty wieluńskiej.
Kolegium kanoników w Wieluniu zniesiono dekretem arcybiskupa Ignacego Raczyńskiego w 1824 r., a kościół pozostał jedynie siedzibą parafii wieluńskiej (farą). W 1854 r. zakończono renowację kościoła po pożarach z końca XVIII w., przeprowadzoną przez księży Teodora Pisarskiego i Antoniego Lenkiewicza. Wkrótce, w nocy z 18 na 19. czerwca 1858 r. miał miejsce kolejny pożar. Dzieła odbudowy podjęli się ponownie proboszczowie Lenkiewicz i Antoni Michalski w 1859 r. Wymieniono dach, odbudowano wieżę, wzniesiono sygnaturkę, a farę wraz z otoczeniem ogrodzono. W 1862 r. na wieży zawieszono trzy nowe dzwony, wtedy też miały tu miejsce nabożeństwa patriotyczne w intencji ojczyzny. W 1888 r. dach pokryto blachą, ponadto ufundowano nawiązujące do baroku hełmy sygnaturki i wieży, podobne do tych wieńczących wieże kościoła św. Józefa (p. Zabytki > Wieluń > Kościół św. Józefa). Z fundacji burmistrza Józefa Zygusia na wieży zamontowano nowy zegar w 1893 r. (pierwszy znajdował się tam już w XVIII w.).
Proboszcz Wincenty Przygodzki przeprowadził w 1927 r. restaurację kościoła, odsłonięto wówczas kamienny wczesnogotycki portal głównego wejścia do kościoła oraz odkryto w kruchcie pod wieżą unikatowe malowidła ścienne z 2. poł. XIV w. przedstawiające dzieciństwo Chrystusa i cherubiny.
Dnia 1. września 1939 r. w wyniku nalotu Luftwaffe zniszczeniu uległa część nawy południowej kościoła. Mimo ogólnie niewielkich zniszczeń władze okupacyjne podjęły decyzję o rozbiórce. Kościół wysadzono w powietrze w 1940 r., a w jego miejscu zbudowano drewniane baraki, w których umieszczono niemieckie urzędy, a które jeszcze do l. 60-tych służyły jako pomieszczenia szkolne.
W l. 1988-91 przeprowadzono tu badania archeologiczno-architektoniczne, w wyniku których częściowo poznano etapy rozwoju przestrzennego świątyni oraz pozyskano dużą ilość materiału zabytkowego: ułamki glinianych i szklanych naczyń, 186 monet (XIV-XIX w.), fragmenty tkanin, okucia metalowe oraz drobne dewocjonalia (szkaplerze, medaliki) oraz szereg detali z kaplicy Radoszewskich, w tym fragmenty nagrobków, a ponadto potłuczoną płytę nagrobną Hieronima Kaweckiego z 1629 r. Zabytki te należą obecnie do ekspozycji w Muzeum Ziemi Wieluńskiej. W czasie tych badań natrafiono również na 5 krypt z XVII w. i kilkadziesiąt pochówków. Po zakończeniu prac fundamenty fary nadbudowano, a ponadto zabezpieczono pozostałości kaplicy Radoszewskich i zrekonstruowano część zniszczonego sklepienia. Postawiono również głaz z pamiątkową tablicą.

Orientowana, murowana świątynia pierwotnie była jednonawowa, z węższym i krótszym prostokątnym prezbiterium oraz wieżą od zachodu. W XIV w. prezbiterium wydłużono. Kolejne przebudowy miały miejsce od XIV do XVI w. Całkowicie przebudowano prezbiterium poszerzając je do szerokości nawy, zamykając wielobocznie i dobudowując zakrystię od południa. W latach następnych dobudowano nawy boczne, tworząc pseudobazylikę. Co ciekawe, nawy te różniły się od siebie - północna była ceglana i węższa, zaś południową zbudowano, podobnie jak resztę kościoła, z wapienia. Przypuszczalnie nawy te budowano niejednocześnie. Tak duże przekształcenie kolegiaty wiązało się wyburzeniem ścian bocznych nawy głównej i zastąpieniem ich przez dwa filary z każdej strony. Dobudowano również do nawy południowej półokrągłą wieżyczkę, zapewne na klatkę schodową prowadzącą na chór i powiększono zakrystię, na której piętrze znajdował się kapitularz.
Ważnym etapem rozbudowy kościoła było dostawienie do prezbiterium dwóch kaplic kopułowych. Pierwszą dobudowano od południa kaplicę Radoszewskich (pocz. XVII w.), a następnie od północy Olszowskich pw. św. Krzyża fundacji starosty wieluńskiego Hieronima Olszowskiego (1681 r.). W XVIII w. dobudowano od zachodu dwa aneksy służące później jako kruchta. Wtedy zapewne zamurowano główne wejście z gotyckim portalem (odsłonięte w 1927 r., kiedy to dobudowano również prowadzące do niego schody). Ostatecznie kolegiata miała 48,5 m długości i 25,5 m szerokości oraz 30-metrową wieżę.
Należy zaznaczyć, że poziom posadzki w kościele znajdował się przed wojną ok. 1 m poniżej poziomu gruntu, co wynikało ze stopniowego nawarstwiania się od XIII w. tzw. warstw kulturowych (głównie ziemi i śmieci).
Przed ostatecznym zburzeniem fary większość jej ruchomego wyposażenia przeniesiono do innych kościołów, a zegar z wieży trafił na Bramę Krakowską (p. Zabytki > Wieluń > Brama Krakowska i ratusz).

Bogate wyposażenie kościoła było efektem licznych fundacji zamożnych rodów szlacheckich ziemi wieluńskiej. Znajdowało się w nim aż 9 ołtarzy. W kaplicy Radoszewskich pw. Matki Boskiej Bolesnej oprócz marmurowych epitafiów podkomorzego wieluńskiego Jerzego Boxy Radoszewskiego (1617), chorążego wieluńskiego Andrzeja Boxy Radoszewskiego oraz podkomorzego i kasztelana wieluńskiego Marka Boxy Radoszewskiego (1641) znajdowały się również obrazy (przeniesione do kościoła Bożego Ciała, p. Zabytki > Wieluń > Kościół Bożego Ciała) i ołtarz fundacji Jerzego Boxy Radoszewskiego. Wiele rzeźb, tablic i obrazów trafiło do kościoła św. Józefa (p. Zabytki > Wieluń > Kościół św. Józefa). W czasie wojny zaginęły Madonna Wieluńska (srebrny relikwiarz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1510 r., z przełomu gotyku i renesansu), XVI-wieczny obraz Scamarellego Chrystus w grobie (ofiarowany kościołowi przez wdowę po komisarzu obwodu wieluńskiego Fryderyku Auguście Goleńskim) i przechowywany tu order Virtuti Militari przyznany markietance wojsk Polskich Joannie Żubr za odwagę podczas szturmu Zamościa.

Wokół kościoła funkcjonował niegdyś cmentarz parafialny.

Projekt „Wspieraj lokalnie” powstał dzięki współpracy Instytutu Wsparcia Organizacji Pozarządowych z PITax.pl Łatwe podatki.

fundusze

link do kamery on-line z placu legionów

cmentarz

PUBLICZNY TRANSPORT ZBIOROWY W GMINIE WIELU

65plus ok

karta rodzinom 3+

karta dużej rodziny